Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη από τον αγωγό TAP και οι ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων

της Άννας Σεμερτζίδου – Μπαλούμη*

Ο Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου TAP AG, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, όπως επικράτησε να γίνεται για να ξεπλένονται εταιρικές αμαρτίες, αποφάσισε να διαθέσει συνολικά 32 εκατ. ευρώ για την  Ελλάδα,  σε μια προσπάθεια να διευρύνει την αποδοχή του από τις τοπικές κοινωνίες που θα ζουν με το φόβο κάποιου ατυχήματος και χωρίς καλλιεργήσιμη γη.

Στις 21 Ιουνίου 2017 στο ΜΕΤ HOTEL Θεσσαλονίκης οργανώθηκε εκδήλωση παρουσίασης της κοινωνικής προσφοράς 92 οχημάτων κοινής ωφέλειας, κόστους 9 εκατ. ευρώ, για τις τοπικές κοινωνίες των 60 δήμων και των τριών περιφερειών της Β. Ελλάδος από τις οποίες διέρχεται.

Καλεσμένοι ήταν ο περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης Χρήστος Μέτιος, ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας, ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Καρυπίδης. Εκτός από αυτούς καλεσμένοι ήταν και οι αντιπρόσωποι των δύο Αποκεντρωμένων Διοικήσεων Β. Ελλάδος, Βασίλειος Μιχελάκης της Αποκεντρωμένης Ηπείρου - Δυτ. Μακεδονίας   και  Νικήτας Φραγκισκάκης της Αποκεντρωμένης Μακεδονίας - Θράκης. Στην εκδήλωση πήραν μέρος και δήμαρχοι των περιοχών που ωφελούνται από τη δωρεά της εταιρείας.

Εκπροσωπώντας τον TAP AG, ο Γενικός Διευθυντής Ελλάδος Ρίκαρντ Σκούφιας καλωσόρισε τους καλεσμένους του και παρουσίασε την πρωτότυπη επένδυση, που κατά τη γνώμη του ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή αναλύεται σε δωρεά 33 ασθενοφόρων, 22 οχημάτων καθαριότητας, 17 δασικών οχημάτων, 14 εκχιονιστικών και 6 οχημάτων πολιτικής προστασίας.

Πολύ εύστοχες οι κοινωνικές προσφορές της κοινοπραξίας του Αγωγού. Πήρανε είδηση πως πόροι για κάλυψη κοινωνικών αναγκών ζωής και θανάτου δεν παρέχονται πλέον από το Ελληνικό κράτος, που ζει για να εξυπηρετεί ένα  χρέος  απεχθές και παράνομο σε βάρος της υγείας και της επιβίωσης των πολιτών του, και σκέφτηκαν να καλύψουν αυτό το κραυγαλέο κενό. Δίνεται η ευκαιρία στην  εταιρεία να χτίσει ένα φιλεύσπλαχνο προφίλ, κάτι που θα χρησιμοποιηθεί, για να κάμψει τις όποιες αντιδράσεις των κατοίκων.

Ο αγωγός, ξεκινώντας από τους Κήπους του Έβρου, διέρχεται 550 χιλιόμετρα εντός της Ελληνικής Επικράτειας, περνά από εκτάσεις γης δημόσιες και ιδιωτικές, τις οποίες πρέπει να απαλλοτριώσει και στη συνέχεια να αποζημιώσει.

 Μεταφέρει φυσικό αέριο από το κοίτασμα του Αζερμπαϊτζάν Shah Deniz II προς την Ευρώπη. Συνολικά το μήκος του θα είναι 878 χιλιόμετρα. Θα συνδεθεί στους Κήπους του Έβρου με τον αγωγό Trans Anatolian Pipeline (TANAP) που περνά από την Τουρκία, και διασχίζοντας την Β. Ελλάδα θα φτάσει στα σύνορα με την Αλβανία, νοτιοδυτικά της Ιεροπηγής Καστοριάς. Από εκεί, μέσω Αλβανίας και Αδριατικής θάλασσας , θα συνδεθεί με Ιταλία.

Χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης όπως Βουλγαρία, Αλβανία, Βοσνία –Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Κροατία, μπορούν να ωφεληθούν με προμήθεια φυσικού αερίου. Όταν ο αγωγός φτάσει στην Ιταλία, σχεδιάζεται η περαιτέρω μεταφορά του  στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ελβετία και την Αυστρία. Επίσης, μέσω Τουρκίας θα φτάσει και στην Κασπία. Το κόστος κατασκευής του υπολογίζεται στα 45 δις ευρώ.

Στο μετοχικό του κεφάλαιο συμμετέχουν οι εταιρείες BP (20%), Socar (20%), Snam (20%), Fluxus ( 19%),  Enagas (16%), Axpo (5%).

Το φυσικό αέριο του αγωγού TAP προέρχεται βασικά από τον τουρκικό αγωγό ΤΑΝΑP, ο οποίος το προμηθεύεται από το Αζερμπαϊτζάν. Η πολιτική της Τουρκίας στο φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, που  διέρχονται μέσω αγωγών από το έδαφός της, είναι να τα αγοράζει εκ των προτέρων και να τα μεταπωλεί η ίδια. Το ίδιο συμβαίνει και με το φυσικό αέριο του ΤΑP. Ουσιαστικά η χώρα μας γίνεται έρμαιο της Τουρκίας, η οποία θα έχει τον τελευταίο λόγο για την ποσότητα του αερίου που θα διοχετευτεί στον αγωγό. Και, φυσικά, η διέλευση αυτού του αγωγού και  άλλων στο μέλλον, καθώς η Β. Ελλάδα  θα γίνει διάδρομος διέλευσης αγωγών, έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ε.Ε.

Με την τακτική αυτή θέλουν να  αποξενώσουν χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από την ενεργειακή επιρροή της Ρωσίας. Η κυβέρνηση Ομπάμα είχε δηλώσει πως η ολοκλήρωση του αγωγού ΤΑP, σε συνδυασμό με τον διασυνδετήριο αγωγό IGB προς Βουλγαρία, εξασφαλίζει την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Παρόμοια η Ε.Ε., μέσω του αντιπροέδρου της Κομισιόν Μάρος Σέφτσοβιτς, θεωρεί τον αγωγό TAP σημαντικό κέρδος για την ευρωπαϊκή εργαλειοθήκη για την ενεργειακή ασφάλεια και ευκαιρία για άλλες χώρες της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης να διαφοροποιήσουν τις πηγές προμήθειας αερίου. Είναι χώρες που εντάχθηκαν ή πρόκειται να ενταχθούν  στην Ε.Ε., ενώ οι περισσότερες από αυτές έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Η Ελλάδα, λοιπόν, χωρίς δικαίωμα στα τέλη διέλευσης του αγωγού και χωρίς δωρεάν ή μειωμένη τιμή παροχής ενέργειας, επιλέχτηκε να συμβάλει στην ασφαλή ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης και ανοίγει το νότιο διάδρομο, καταργώντας την εκδοχή του αγωγού Nabucco, ο οποίος από την Τουρκία πήγαινε στη Βουλγαρία και από εκεί στην Κεντρική Ευρώπη.

Σύμφωνα με τον Κων/ντίνο Φίλη, δ/ντή Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, η φιλοδοξία στο μέλλον είναι να προστεθούν ποσότητες αερίου στον αγωγό  και από άλλες χώρες, όπως από την Κασπία ή τη Μέση Ανατολή. Για το σκοπό αυτό, εκτός του TAP, πρέπει να ολοκληρωθεί στο άμεσο μέλλον ο διασυνδετήριος αγωγός IGB από Κομοτηνή προς Stara Zagora Βουλγαρίας, μήκους 185 χιλ.,  με ταυτόχρονη κατασκευή σταθμού συμπίεσης και μία πλωτή πλατφόρμα υγροποιημένου αερίου LNG στην Αλεξανδρούπολη, αναβαθμίζοντας την υφιστάμενη υποδομή LGN στη  Ρεβυθούσα. Με τον τρόπο αυτό, η χώρα θα μπορεί να υποδέχεται μεγάλες ποσότητες αερίου ακόμη και από το Ιράν ή τις ΗΠΑ. Αν κατασκευαστούν μικροί διασυνδετήριοι, θα έχουμε κι εμείς περισσότερο αέριο (σ.σ. δε δικαιούμαστε αέριο ως φιλοξενούσα χώρα, παρά μόνο αν αγοράζουμε μέσω κατασκευής νέων ΕΠΑ στους νομούς από όπου θα περνά ο αγωγός). Μέχρι τώρα το αέριο που εισάγει η χώρα είναι ρωσικό από τη Βουλγαρία, αζέρικο που το πουλά η Τουρκία ως δικό της, και αλγερινό με μορφή LNG.

Επομένως, από τα λεγόμενά του, η Ελλάδα έβαλε το κεφάλι της στη γκιλοτίνα. ‘’Φιλοδοξεί’’(!) να γίνει μια  μελλοντική πυριτιδαποθήκη αποθήκευσης φυσικού αερίου από πολλές χώρες, που  θα θέλουν να προασπίσουν τα συμφέροντά τους. Αν ξεσπάσουν διαμάχες μεταξύ των ενδιαφερομένων χωρών, θα δούμε τη χώρα μας παρανάλωμα πολεμικών συρράξεων.

Εδώ και καιρό οι κάτοικοι των περιοχών διέλευσης του αγωγού εκφράζουν έντονες ανησυχίες και διαμαρτυρίες. Η κοινωνία της Καβάλας, ήδη από το 2013, είναι αντίθετη στη διέλευση του αγωγού από τα τενάγη των Φιλίππων, που είναι χώρος υψηλής περιεκτικότητας σε τύρφη, πλούσια σε οργανική ουσία που καίγεται εύκολα. Εκτός αυτού, τα εδάφη που καταστρέφει η διάνοιξη του αγωγού είναι υψηλής καλλιεργητικής αξίας και παραγωγικότητας.

  Όπως αναφέρει σε συνέντευξή του στην Karfitsa.gr ο πρόεδρος του αγροτικού συλλόγου δήμου Καβάλας Θέμης Καλπακίδης , επικαλούμενος μελέτες του καθηγητή του Ε.Μ.Π. Σ. Σκλαβούνου, σε έναν αγωγό 90 εκατοστών με 70 atm πίεση, αν συμβεί κάποιο ατύχημα, μπορούν να προκληθούν εγκαύματα α΄ βαθμού σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου. Ο αγωγός TAP είναι 1,20μ., έχει 90 atm πίεση και βρίσκεται σε απόσταση 400 μέτρων από χωριά. Από δε τα τενάγη των Φιλίππων η απόσταση μικραίνει στα 300 μέτρα. Στα συμβόλαια με την κοινοπραξία οι αγρότες υποχρεούνται να υπογράψουν πως, σε περίπτωση ατυχήματος ανωτέρας βίας, η εταιρεία δεν αναγνωρίζει καμιά ευθύνη.

Όσο για θέσεις εργασίας, μόνο το 20-30% θα είναι Έλληνες. Σχετικά με τις αποζημιώσεις, ο Θ. Καλπακίδης καταγγέλλει πως υπογράφονται συμβόλαια που δεν αναφέρουν ημερομηνίες. Οι ημερομηνίες αφορούν μόνο στην περίοδο των δύο χρόνων κατασκευής του έργου. Μπορούν τρεις μήνες πριν την συμπλήρωση των δύο ετών  να στείλουν χαρτί με δικαστικό κλητήρα και να θέλουν το χωράφι για μεγαλύτερο διάστημα για τη ζώνη των 40 μέτρων γύρω από τον αγωγό. Για τη ζώνη των 8 μέτρων διέλευσης του αγωγού δεν αναφέρονται ημερομηνίες, γιατί θα είναι για πάντα. Ο αγρότης κρατά την ιδιοκτησία, όμως το σημείο από όπου περνά ο αγωγός δεσμεύεται από την εταιρεία σε απόσταση 200 μέτρων δεξιά και 200 αριστερά για λόγους ασφαλείας. Άρα τα 400 μέτρα γης ελέγχονται από την εταιρεία. Ο αγωγός δεσμεύει περίπου 22.000 στρέμματα γης για την κατασκευή και 8.000 για τη λειτουργία. Στα 15 μέτρα γύρω από τον αγωγό απαγορεύονται καλλιέργειες καλαμποκιού και δενδρώδεις καλλιέργειες, που έχουν βαθιές ρίζες. Αναμένεται η διέλευση και άλλων αγωγών γιατί πρόκειται για διάδρομο.

Η Ελλάδα προβλέπεται να πάρει 1 δις. κυβικά αέριο, αφού δημιουργηθούν 10 εταιρείες ΕΠΑ. Εκείνο που θα κάνει η κοινοπραξία είναι να δώσει 32 εκατ. ως αντισταθμιστικά οφέλη. Στην Καβάλα η εταιρεία ενεργεί χωρίς να ρωτά ή να ενημερώνει κανέναν.

Στις Σέρρες ο περιβαλλοντολόγος Μιχάλης Δαβής προσθέτει πως ο αγωγός θα περάσει μέσα από τις ρυζοκαλλιέργειες και θα τις κόψει στη μέση. Στο λεκανοπέδιο των Σερρών θα κατασκευαστούν δύο σταθμοί συμπίεσης, οι οποίοι θα καίνε ατελείωτο φυσικό αέριο και θα αφήνουν πίσω τους 24 εκατ. κυβικά μέτρα καυσαέρια. Στην Ευρώπη οι σταθμοί συμπίεσης τοποθετούνται μαζί με ανεμογεννήτριες, για να καθαρίζει ο αέρας. Στις Σέρρες όμως υπάρχουν ομίχλες και φυσά ελάχιστα. Μέσω του ‘’Δημόκριτου’’ έκαναν παραπλανητική μελέτη, βγάζοντας τις μετεωρολογικές μετρήσεις σε υψόμετρο 1.500 μέτρων, όταν ο Βερτίσκος έχει ύψος 550μ. Το καυσαέριο θα συγκεντρώνεται σε ύψος 300 μέτρων.

Οι δε σταθμοί συμπίεσης θα γίνουν σε απόσταση 1.800 μ. από τα χωριά. Γι’ αυτό το λόγο αγροτικές περιοχές παρουσιάστηκαν ως βιομηχανικές. Το αέριο θα ρέει σε απόσταση 1 μέτρου κάτω από τη γη. Το 1988 συνέβη ανατίναξη τέτοιου αγωγού στην Ούφα της Ρωσίας και σε απόσταση 4 χιλ. έπεσαν ακόμη και δέντρα. Με  τους συμπιεστές  σε τόσο κοντινή απόσταση θα καούν ολοσχερώς 5-6 χωριά.

 Σύμφωνα με τις αυτοδιοικητικές οργανώσεις ‘’Οικολογία- Αλληλεγγύη’’, από την εταιρεία δεσμεύονται τα λιγνιτικά κοιτάσματα της Δράμας και τα τενάγη των Φιλίππων. Ο αγωγός κατά 80% διέρχεται  από καλλιεργούμενες εκτάσεις και γαίες υψηλής παραγωγικότητας. Περνά μέσα από 7 περιοχές Natura 2000 και από 8 καταφύγια άγριας ζωής. Η συνολική απώλεια οικοτόπων εθνικής και ευρωπαϊκής σημασίας ανέρχεται σε 3.760 στρέμματα. Εκτός από την καταστροφή οικοσυστημάτων, θα υπάρξει και απαξίωση αρχαιολογικών τόπων. Η υποβάθμιση της αξίας της γης είναι βέβαιη, όπως βέβαιη είναι και η εισαγωγή τροφίμων. Τα παραγωγικά και περιβαλλοντικά προβλήματα ανέδειξαν έγκαιρα το ΤΕΕ Αν. Μακεδονίας και το ΓΕΩΤΕΕ Αν. Μακεδονίας, η Κίνηση Πολιτών ΠΕ Σερρών, ο Αγροτικός Σύλλογος Καβάλας. Στην εταιρεία θα παραχωρηθούν 210.000 στρέμματα γης. Κανένας δήμος δεν θα λάβει τέλη διέλευσης και η εταιρεία θα μπορεί να βγάζει τα κέρδη έξω αφορολόγητα.

Η όλη υπόθεση έχει κάποια ομοιότητα με την περίπτωση της ‘’Ελληνικός Χρυσός’’ στη Χαλκιδική. Εκείνο που έχουμε να πούμε  είναι πως η χώρα μας αντιμετωπίζεται – στην καλύτερη περίπτωση- ως αποικία, για τους κατοίκους της οποίας κανείς δε νοιάζεται. Η οποιαδήποτε εταιρεία έρχεται να ‘’επενδύσει’’ με τον πιο ανέξοδο τρόπο, μειώνοντας τα κόστη και αυξάνοντας τα προβλήματα για τις τοπικές κοινωνίες. Το πιο τρομακτικό όλων είναι να γίνει η γη της Β. Ελλάδος τόπος διέλευσης αγωγών προς ικανοποίηση ξένων συμφερόντων.

*Η Άννα Σεμερτζίδου – Μπαλούμη είναι μέλος του συντονιστ. του ΕΠΑΜ Τ.Ο. Θεσσαλονίκης.